برهان شرط بندی یا برهان قمارباز، (Pascal’s Wager) استدلالی فلسفی است که به نام بلز پاسکال (ریاضی‌دان و فیلسوف فرانسوی قرن ۱۷) معروف است. پاسکال در این استدلال، از یک رویکرد عقل‌گرایانه استفاده می‌کند تا نشان دهد باور به خدا، حتی در صورت نبود یقین فلسفی، تصمیمی منطقی است. او می‌گوید انسان در زندگی‌اش ناگزیر از انتخاب است: یا به خدا ایمان می‌آورد، یا ایمان نمی‌آورد. حال اگر خدا واقعاً وجود داشته باشد و شما به او ایمان بیاورید، پاداشی بی‌نهایت در انتظار شما خواهد بود (بهشت و سعادت ابدی). اگر هم خدا وجود نداشته باشد، در بدترین حالت، اندکی از وقت خود را صرف عبادت و اخلاق کرده‌اید، که زیان چندانی به حساب نمی‌آید. اما اگر خدا وجود داشته باشد و شما ایمان نیاورید، زیانی بی‌نهایت خواهید کرد (عذاب ابدی)، و اگر هم خدا وجود نداشته باشد، نهایتاً فقط بهره‌ای موقت از لذت‌های دنیوی برده‌اید. بنابراین عقل حکم می‌کند که در این “شرطبندی”، ایمان آوردن گزینه‌ای با سود بیشتر و ریسک کمتر است، حتی اگر احتمال وجود خدا را صد در صد ندانید.
استدلال بالا 9 قرن پیش از تولد پاسکال توسط امام رضا(ع) مطرح شد. بنابراین پاسکال در ارائه این برهان حتی به فرض اینکه ابداع خودش باشد نفر اول محسوب نمیشود و شایسته تر بود که این برهان به نام امام هشتم شیعیان ثبت می شد. حدیث مذکور به نقل از اصول کافی اثر محمد بن یعقوب کلینی چنین است:
دَخَلَ رَجُلٌ مِنَ الزَّنَادِقَةِ عَلَى أَبِی الحَسَنِ(ع) وَ عِندَهُ جَمَاعَةٌ، فَقَالَ أَبُو الحَسَنِ(ع): أَیهَا الرَّجُلُ! أَ رَأَیتَ إِن کانَ القَولُ قَولَکم ـ وَ لَیسَ هُوَ کمَا تَقُولُونَ ـ أَ لَسنَا وَ إِیاکم شَرَعاً سَوَاءً؛ لاَ یضُرُّنَا مَا صَلَّینَا وَ صُمنَا وَ زَکینَا وَ أَقرَرنَا ؟ فَسَکتَ الرَّجُلُ. ثُمَّ قَالَ أَبُو الحَسَنِ(ع): وَ إِن کانَ القَولُ قَولَنَا ـ وَ هُوَ قَولُنَا ـ أَلَستُم قَد هَلَکتُم وَ نَجَونَا؟!
جماعتى در خدمت امام رضا(ع) بودند که زندیقى وارد شد. امام(ع) به او فرمود: «اگر سخن شما درست باشد ـ که نیست ـ، در این صورت، آیا نه این است که ما و شما یکسان هستیم و نماز و روزه و زکات و ایمان ما زیانى به ما نمى رسانَد؟». آن زندیق، خاموش مانْد. سپس امام رضا(ع) فرمود: «واگر سخن ما درست باشد ـ که هست ـ آیا شما به هلاکت درنیفتاده اید و ما نجات نیافته ایم؟!».
الکافی: ج۱ ص۷۸ ح۳، گزیده حکمت نامه رضوی، صفحه: ۲۴۴